Đây là trò chơi dùng bàn cờ đối kháng hai người, gồm bên đỏ và bên xanh. Mỗi bên tìm chiến thuật điều khiển quân trên bàn cờ theo luật chơi để đạt mục đích làm thất bại mục tiêu chiến lược của đối phương hoặc tiêu diệt tư lệnh của đối phương.

Cờ Tư lệnh có hai dạng: đi và ăn quân thẳng theo trục tọa độ, đi và ăn quân chéo 45 độ. Không có dạng đi lệch như mã trong cờ tướng. Cờ tư lệnh có thể đi thẳng, đi tiến, đi ngang, đi lui. Có thể cõng nhau đi (bộ binh có thể lên máy bay, máy bay có thể lên tàu chiến). Có thể ăn quân phải thế chỗ, cũng có thể đứng tại chỗ ăn quân (Giữa quân hải quân và quân trên bộ). Ăn được cả quân trên trời và quân dưới đất.(quân cao xạ, tên lửa phòng không) [5].

Cờ có ba kiểu chơi. Chơi dàn quân theo mẫu, chơi nâng cao.(Quân có thể bố trí theo chiến thuật riêng, giấu hoặc không cần giấu thế bố trí cho đến lúc bắt đầu cuộc chơi), chơi theo dạng cờ người trong các lễ hội.

Cờ tư lệnh kết thúc một ván có hai dạng: dạng kết thúc từng trận, trận hải chiến, không chiến, chiến tranh trên bộ hay đột kích thường kéo dài 10 đến 15 phút; dạng đấu tổng lực chỉ kết thúc khi diệt được tư lệnh đối phương, dạng này thường kéo dài 30 phút và thường vận dụng trong đấu chung kết phân thắng bại.

Cờ có tính mở, sau khi thành thạo, người chơi có thể tự do sáng tạo ra cách chơi. Tùy tính cách từng người mà có thể chơi với chiến thuật phòng ngự phản công, chơi tấn công hay chơi chính diện, chơi vu hồi, hoặc cũng có thể chơi thọc sâu đánh vào nơi hiểm yếu[5].

Quy tắc đi và ăn quân

• Công binh, bộ binh, cao xạ, dân quân "tóc dài" được đi tiến, đi lùi, đi ngang và ăn thẳng, tung hoành dọc ngang theo trục bàn cờ từng đoạn một. Được đứng tại chỗ ăn mục tiêu trên biển cách một đoạn. Đặc biệt, "quân tóc dài" ngoài quy định trên còn được đi và ăn chéo 45 độ từng đoạn một.
• Xe tăng đi và ăn thẳng dọc ngang theo trục từ một đến hai đoạn. Với mục tiêu trên biển, ăn theo quy định, nhưng được đứng tại chỗ, không phải thế chỗ.
• Pháo binh mặt đất, ngoài đi và ăn thẳng dọc ngang theo trục, còn được đi và ăn chéo 45 độ, từ một đến ba đoạn; được ăn vượt qua khối chắn. Pháo được phép đứng tại chỗ bắn và ăn quân đối phương trên biển trong khoảng từ một đến ba đoạn. Khi ăn quân trên đất liền thì nhất thiết phải thế chỗ.
• Tên lửa phòng không được đi và ăn quân cả dưới mặt đất và quân trên trời, trong vành đai hỏa lực có bán kích 2 nấc. Đi và ăn thẳng được từ 1 đến 2 nấc, đi và ăn chéo 45 độ 1 nấc (trong vành đai hỏa lực).
• Máy bay đi và ăn thẳng, ăn chéo 45 độ quân đối phương từ một đến bốn đoạn. Được phép bay vượt khối chắn. Được phép dừng lại thế chỗ ở nơi ăn quân đối phương hay trở lại ngay vị trí sân bay, để tránh bị đối phương tiêu diệt.(Gọi là bỏ bom) Nhưng máy bay ăn máy bay của đối phương thì buộc phải thế chỗ.
• Tàu chiến, trên đó có cao xạ, pháo binh và tên lửa hải đối hải. Cao xạ theo nguyên tắc chung nêu trên. Khi tham chiến hợp đồng binh chủng, pháo trên tàu được đứng tại chỗ bắn và ăn các mục tiêu trên đất liền theo quy định đối với pháo binh mặt đất. Nếu pháo trên tàu ăn quân dọc bờ biển, không qua đất liền, thì phải thế chỗ. Tên lửa hải đối hải đi và ăn thẳng, ăn chéo từ một đến bốn đoạn mục tiêu trên biển và dọc bờ biển. Mục tiêu của tên lửa hải đối hải chỉ là tàu chiến và khi ăn phải thế chỗ nếu không vướng đất liền. Tàu chiến có thể đi vào đoạn sông sâu phía ngoài đoạn có ngầm cạn.
• Tư lệnh được đi theo trục dọc ngang không hạn chế, miễn là không vướng khối chắn, nhưng khi ăn quân đối phương chỉ được ăn phạm vi một đoạn. Tư lệnh không được đi chéo. Đặc biệt chỉ tư lệnh mới được vào sở chỉ huy.

Quy tắc vượt sông

- Sông có hai đoạn ngầm mọi phương tiện, kể cả phương tiện nặng đều có thể vượt qua.- Ngoài hai chỗ đó, còn lại là các đoạn nước sâu, chỉ xe tăng, bộ binh, dân quân tóc dài, tư lệnh và công binh đi qua được. Các phương tiện nặng như cao xạ, pháo binh, tên lửa phòng không muốn cơ động qua các đoạn nước sâu thì phải được công binh cõng, chỉ được cõng từ bờ bên này sang bờ bên kia nhưng khi ăn quân đối phương bên kia sông, thì được phép qua thế chỗ luôn bất kỳ đoạn sông nào.

Quy tắc sở chỉ huy

• Trên bàn cờ mỗi bên có 2 khu hầm (hình lô cốt có ằng ten). Chúng tạo thành sở chỉ huy của Tư lệnh.
• Quân sở chỉ huy đứng nguyên tại chỗ, chỉ là vật cản, không được đi và ăn quân đối phương.
• Tư lệnh khi cần vào ẩn nấp trong sở chỉ huy. (chồng lên trên) Công binh, xe tăng, pháo binh, máy bay… khi cần có thể phá được sở chỉ huy để diệt Tư lệnh đối phương. Vật cản chỉ có tác dụng cản trở các hỏa lực bắn thẳng như xe tăng, tên lửa, không cản được pháo binh đường đạn cầu vồng.

Quy tắc vùng cấm trên không

• Cao xạ tạo ra vành đai lửa hình tròn nhỏ trên không có bán kính bằng một đoạn thẳng, (vùng cấm).
• Tên lửa phòng không tạo ra vành đai lửa hình tròn to trên không có bán kính bằng hai đoạn thẳng.
• Dải hỏa lực phòng không của mỗi bên tạo ra do vành đai lửa của quân tên lửa phòng không, vành đai lửa của 2 quân cao xạ nhỏ trên mặt đất, và 2 cao xạ trên tàu chiến.
• Máy bay sơ ý bay qua vành đai hỏa lực cao xạ và tên lửa phòng không của đối phương lập tức bị cháy. Nếu mục tiêu của máy bay chủ đích diệt trận địa cao xạ và tên lửa phòng không đối phương hoặc bất cứ mục tiêu nào trong vành đai hỏa lực phòng không thì cả hai đều bị tiêu diệt, tức là một đổi một.

Quy tắc với quân Tư lệnh

- Sở chỉ huy trong trò chơi cờ tư lệnh không phải là cung cấm, quân Tư lệnh trên bàn cờ phải sát cánh chiến đấu cùng quân sĩ.
- Tư lệnh được đi những nước đi dài không hạn chế, kể cả sang bên kia chiến tuyến, miễn là không có vật cản trên đường, nhưng chỉ được ăn quân đối phương cách một đoạn và tuyệt đối không được đi và ăn chéo.
- Tư lệnh không được mặt đối mặt với tư lệnh đối phương. Bên nào sơ hở để lộ mặt trước thì bị tư lệnh bên kia ăn. Tư lệnh có thể ngồi trong xe tăng, máy bay để qua mặt tư lệnh đối phương.
- Khi cần thiết Tư lệnh được đi thẳng vào công sự, được lên tàu chiến ngoài biển, lên máy bay, xe tăng.(Không được lên các quân khác)

Quy tắc hành quân thần tốc

Ba thứ quân: quân tư lệnh, quân bộ binh và quân dân quân khi cần cơ động nhanh đẩy mạnh cuộc tấn công, có thể cưỡi lên lưng quân xe tăng, quân không quân và quân tàu chiến.
Quân không quân có thể bay tới đậu trên tàu chiến. Lúc này tàu chiến trở thành tàu sân bay.
Khi bộ binh cơ động tới cưỡi lên lưng xe tăng, máy bay hoặc xe tăng máy bay tới đón bộ binh… phải mất một nước đi. Khi xe tăng máy bay cơ động lên tàu chiến cũng mất một nước. Nhưng khi quân xe tăng, máy bay, tàu chiến đang cõng trên lưng mà đến lượt đi tiếp, thì các quân trên lưng được phép đi và ăn theo các hướng khác nhau nghĩa là có thể chỉ một nước đi tổ hợp quân đó có thể ăn vài ba quân của dối phương.

Quy tắc ăn quân không phải thế chỗ

Ăn quân không phải thế chỗ nghĩa là đứng tại chỗ ăn quân. Quy tắc này xuất phát từ đặc điểm cấu trúc bàn cờ cờ tư lệnh có vùng biển.
Pháo trên tàu chiến ăn quân trên bộ, được phép đứng tại chỗ ăn quân. (Chỉ với mục tiêu sâu trong đất liền. Với mục tiêu ngay trên bờ biển thì phải thế chỗ).
Các loại hỏa khí trên mặt đất ăn quân tàu chiến cũng được phép đứng tại chỗ ăn quân, không phải thế chỗ. (Chỉ khi tàu chiến ở ngoài khơi, nếu tầu chiến đứng ở trong bờ thì phải thế chỗ)
Máy bay có thể ăn quân đối phương rồi có thể trở lại vị trí xuất phát (bỏ bom) nếu cảm thấy thế chỗ không an toàn.

[6]

Quy tắc quân anh hùng

Quân nào có cơ hội trực tiếp chiếu Tư lệnh quân đối phương, buộc Tư lệnh phải chạy thì quân đó được phong quân anh hùng.
Khoảng cách đi, ăn và điểm tính của quân anh hùng đều được cộng thêm một đoạn (10 điểm). Ví dụ: Bộ binh thường chỉ đi và ăn quân đối phương một đoạn, khi được là quân anh hùng thì được ăn quân đối phương từ một đến hai đoạn. Xe tăng thường đi và ăn quân đối phương một đến hai đoạn, xe tăng anh hùng được đi và ăn quân đối phương thêm một đoạn là ba đoạn…
Đã là quân anh hùng thì đương nhiên được đi cả chéo 45 độ.
Máy bay anh hùng trở thành máy bay tàng hình, tha hồ diệt cao xạ và tên lửa phòng không đối phương mà không bị cháy, không bị một đổi một.
Bên phòng ngự, quân cuối cùng bảo vệ tư lệnh cũng được phong anh hùng và được hưởng quy định như trên, mặc dù chưa có cơ hội trực tiếp chiếu tư lệnh đối phương. Vì vậy người chơi phải hết sức tỉnh táo với những quy định này.

Quy tắc tính điểm

Căn cứ để tính điểm dựa trên tầm đi và ăn của các quân cờ:
Bộ binh, công binh, cao xạ, dân quân tóc dài tầm đi và ăn một đoạn thì được: 10 điểm.
Xe tăng, tên lửa phòng không, tầm đi 2 đoạn: 20 điểm.
Pháo binh tầm đi 3 đoạn: 30 điểm.
Máy bay: 40 điểm.
Tàu chiến trên có tên lửa, cao xạ và pháo binh được cộng tiêu chuẩn của ba thứ vũ khí: cao xạ 10 điểm + pháo 30 điểm + tên lửa hải đối hải 40 điểm = 80 điểm.

Tư lệnh: 100 điểm

Quy tắc kết thúc ván cờ

Có hai cách kết thúc:
Kết thúc sau từng chiến trận.
- Trận hải chiến khi một bên mất cả hai tàu chiến.
- Trận không chiến khi một bên mất cả hai máy bay.
- Trận chiến tranh trên bộ khi một bên mất hết 2 quân bộ binh, 2 quân xe tăng, 2 quân pháo binh.
- Trận đột kích khi một bên mất tư lệnh.
- Cách chơi này theo quy đinh chỉ kéo dài tối đa 15 phút. Chưa đến 15 phút mà đã kết thúc chiến trận thì coi như ván cờ kết thúc, hai bên tính điểm, bên nào thắng được thưởng 100 điểm cộng thêm vào số điểm đã ăn quân đối phương. Nếu sau 15 phút không bên nào kết thúc chiến trận thì thắng thua tính theo điểm mỗi bên thu được. Trong hội thi có thể phân thắng thua từ hai đến ba ván.

Kết thúc bằng trận chiến tổng lực
nghĩa là ván cờ chỉ kết thúc khi một bên bị mất tư lệnh. Kiểu chơi này thường kéo dài tối đa 30 phút, phân thắng bại qua 2 ván đấu lượt đi và lượt về Nếu sau 30 phút không bên nào diệt được tư lệnh đối phương thì tính theo điểm. Lối chơi tổng lực thường diễn ra trong giai đoạn đấu chung kết.

Quy tắc thi đấuKhi bắt đầu chơi, rút thăm hoặc oản tù tì bên nào trúng hoặc thắng sẽ đi trước. Từ ván thứ 2 với tinh thần thượng võ bên nào thua được quyền đi trước.
Riêng trận thắng tuyệt đối, diệt được tư lệnh, ngoài số điểm theo số quân ăn được còn được thưởng 100 điểm và người thắng được phong là Siêu Tư lệnh.
Quá trình chơi Cờ tư lệnh, có thể rút ra cách đánh sao cho hiệu quả, ít mất quân mà vẫn giành thắng lợi. Qua một thời gian, khi đã chơi thành thạo, người chơi cờ có thể rút ra các nước chơi, các thế cờ tối ưu.
Cờ Tư lệnh đòi hỏi người chơi giỏi nhìn toàn diện, ứng phó mau lẹ với mọi tình huống, phát huy tối đa mưu trí, sáng tạo, quyết đoán trong tổ chức lực lượng giành chiến thắng.
Khi đã chơi thành thạo, người chơi chuyển lên chơi nâng cao. Trong cách chơi nâng cao, hai bên bí mật hoặc công khai bố trí đội hình theo ý đồ chiến thuật của mình, với thời gian trong vòng một phút. Bắt đầu chơi, căn cứ thực tế trên bàn cờ hai bên tìm cách đánh sao để giành được thắng lợi.

Quy tắc ghi biên bản trận đấu

Quá trình thi đấu, nhiều khi cần phải ghi lại những nước cờ hay của mình và đối phương để nghiên cứu tìm ra quy luật và chiến thuật đấu hay, tìm ra nguyên nhân thắng thua.
Có thể có thư ký ghi trực tiếp trình tự quá trình các nước đi của hai bên từ đầu đến kết thúc ván cờ, để hỗ trợ cho trọng tài có được bằng chứng xác thực.
Cũng có thể tự mình nhớ và ghi lại sau khi chơi xuất thần có được nước cờ hay để tìm ra đấu pháp cho các ván cờ sau.
Một số ký hiệu đơn giản dễ nhớ có thể tận dụng:
- Ăn quân: @
- Đứng tại chỗ ăn @ (Có gạch chân)
- Máy bay bị cháy @" (ngoặc kép nét đậm)
- Đi quân _ (gạch ngang dưới dài)
- Chiếu >
- Chiếu hết ^ (Không chỉ chiếu hết tư lệnh, mà chiếu hết cả hải chiến, không chiến…)
- Một đổi một ><
- Quân tổ hợp đi quân: quân chồng lên nhau ví dụ bộ binh trên xe tăng ghi là (TB). Máy bay, xe tăng trên tàu chiến (thành tàu sân bay) đi từ tọa độ 5.2 tới 9,2 ghi là (HTK)5.2_9.2
- Quân tổ hợp đi và ăn quân ghi như sau: (HTK)H9.2@H11.2/T9.2_9.4/ K9.2>*11.4
- Bị thua !!
- Phong anh hùng H K B (Ký hiệu đậm nét)
- Nước cờ hay +
- Nước cờ quá hay ++
- Nước cờ dở -
- Nước cờ quá dở --
- Cờ hòa =
- Nước cờ nghi ngờ ?
- Sai luật $
Tóm lại luật chơi cờ tư lệnh có các điểm sáng tạo và trí tuệ là:
- Có thể ăn quân thế chỗ cũng có thể đứng tại chỗ ăn quân.
- Khi cần tăng tốc độ trận đánh các quân có thể cõng nhau mà đi.
- Quân tổ hợp một nước đi có thể ăn quân đối phương trên vài ba hướng.
- Có vòng lửa trên không và quy tắc một đổi một. Quân tên lửa phòng không và cao xạ ăn được cả quân mặt đất và quân trên trời.